Hıdırellez Nedir, Ritüel ve Gelenekleri Nelerdir?

Şimdi Hıdırellez zamanı! Orta Asya, Ortadoğu ve Anadolu'da baharın gelmesiyle Hıdırellez'i heyecanla bekliyorduk. Hızır Peygamber ile İlyas Peygamber'in buluştuğuna inanılan Hıdırellez günü her sene çeşitli etkinliklerle kutlanan bir bayramdır. Bu günde eğlenceler düzenlenir, şenlikler yapılır ve ateş yakıp üzerinden atlanır. Peki Hıdırellez Bayramı nedir? Hıdırellez ne zaman kutlanır? ve Hıdırellezin ritüelleri nedir? İşte Hıdırellez hakkında tüm merak edilenler sizler için geliyor. 

Hıdırellez Ne Zaman Kutlanır?

Hızır Aleyhisselam ile İlyas Peygamberin yeryüzündeki buluştuğu gün olarak nitelendirilen Hıdırellez, Miladi Takvimi (Gregoryen Takvimi) doğrultusunda 6 Mayıs tarihinde kutlanmaktadır. Fakat, eski zamanlarda kullanılan Rumi Takviminde ise (Jülyen Takvimi) 23 Nisan tarihinde kutlanmaktadır. 6 Mayıs’tan başlayıp 4 Kasım’a kadar olan süre ''Hızır Günleri'' adıyla yaz mevsimini, 8 Kasım’dan 5 Mayıs’a kadar olan süre ise ''Kasım Günleri'' adıyla kış mevsimini oluşturmaktadır. 

Hıdırellez Nedir?

Hızır ve İlyas isimlerinin halk ağzında aldığı şekilden ibaret olan Hıdrellez, kökü İslam öncesi eski Orta Asya, Ortadoğu ve Anadolu yaz bayramlarına dayanan, Hızır yahut Hızır ve İlyas kavramları etrafında din bir muhtevaya bürünmüş halk bayramının adıdır.

Hıdırellez Bayramı insanlık tarihinde çok eski zamanlardan beri kutlanmaktadır. Farklı zamanlarda, farklı isimler altında kutlansa da Hıdırellez motiflerine pek çok yerde rastlayabilirsiniz. Hızır ve Hıdırellezin kökeni hakkında çeşitli fikirler ortaya atılmıştır. Bunlardan bazıları Hıdırellezin Mezopotamya ile Anadolu kültürlerine ait olduğu; bazıları ise İslamiyet öncesi Orta Asya Türk kültür ve inançlarına ait olduğu yolundadır. Oysaki Hıdırellez Bayramı’nı ve Hızır inancını tek bir kültüre mal etmek imkansızdır. İlk çağlardan itibaren Mezopotamya, Anadolu, İran, Yunanistan ve hatta bütün Doğu Akdeniz ülkelerinde bahar ya da yazın gelişiyle ilgili bazı tanrılar adına çeşitli tören ve ayinlerin düzenlendiği görülmektedir.

Hızır ve İlyas'ın Hikayesi Nasıldır?

Hıdırellez'in iki önemli figürü vardır. Hıdrellez günü, Hızır ve İlyas’ın yeryüzünde buluştukları gün olması sebebiyle kutlanmaktadır.

Yaygın bir inanca göre Hızır Peygamber, hayat suyu (ab-ı hayat) içerek ölmezliğe ulaşmış; zaman zaman özellikle baharda insanlar arasında dolaşarak zor durumda olanlara yardım eden, bolluk-bereket ve sağlık dağıtan, Allah katında ermiş bir ulu kişidir. Hızır’ın hüviyeti, yaşadığı yer ve zaman belli değildir. Hızır; baharın, baharla vücut bulan taze hayatın sembolüdür.

Özellikle Türk kültüründe Hıdırellez günü Hazreti Hızır'ın İlyas peygamber ile buluştuğuna inanılır. Bu sebeple de Hıdırellez günü yabancılara kucak açmak ve isteklerini reddetmemek gerekir. Zira Hızır'ın farklı suretlerle hıdırellez günü insanlara göründüğüne inanılır.

Hızır ve İlyas'ın bir araya geldikleri gün olan Hıdırellezde her türlü dileğin onlar tarafından yerine getirileceğine inanılıyor. Bu nedenle çeşitli dilekler için çeşitli ritüeller gerçekleştiriliyor. Hıdırellez günü, doğa ve insan sevgisi çok önemlidir çünkü Hızır ve İlyas, insanları, doğayı, iyiliği ve cömertliği seven, bereketin simgesi olan, kutsallıklarına inanılan dinsel varlıklardır.

Hıdırellez Genekleri Nelerdir? 

Anadolu'nun dört bir yanında farklı Hıdırellez ritüelleri vardır. Gelib bu ritüeller nelermiş beraber inceleyelim.

• Geleneğe uygun olarak Anadolu’nun birçok bölgesinde “Hıdırlık” denilen mesire yerleri mevcuttur. Bu bölgelerde mezarlık, yatır vb. gibi çevre halkınca kutsal kabul edilen, adak adanan veya bez, çaput bağlamak gibi bazı geleneklerin sergilendiği yerler vardır. 
• Anadolu'da halk tercihen beyaz elbiseler giyerek gün doğmadan önce yeşil ve bol sulu kırlara gidilip eğlenilir. Kutlamalar yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, bir türbe ya da yatırın yanında yapılmaktadır. Bu gibi yerlere bu nedenle Hıdırlık denildiği de olur.
• Biga'da Romanlar sağlık ve bereket için sabah namazından sonra Hıdrellez’i yerde yuvarlanarak kutlar.
• Bazı yerlerde hastalıklar, ağrılar için şifa olduğuna inanılan Hızır Sopası geleneği vardır. Bu sopa ağrı-sızı olan yerlere vurulursa ağrıların geçeceğine inanılır.
• Hıdrellez'de baht açma törenleri oldukça yaygın olarak uygulanır. Talih ve kısmet açtırmak isteyen genç kız ve kadınlardan yüzük, küpe gibi eşyalarını çömleğe atmaları istenir ve çömleğin üzerine su eklenerek ağzı kapatılır.
• Hıdırellez akşamında yapılması gerekenler bu kadar değil. Anadolu'da Hıdırellez akşamında evdeki her kişi için yedi fasulye ya da yedi nohut ekilir. Kişilerin başına gelebilecek kötülüklerin ekilen bu fasülye ya da nohutlara gelmesi dilenir.

Hıdırellez'de Neden Ateşten Atlanır?

 Hıdırellez gecesi en çok yapılan etkinliklerden biri ateşten atlamadır. Bunun sebebi de ateşten atlanıldığında hastalıklardan korunulacağına inanılmasıdır. Hıdırellez'in en yaygın ritüeli budur ve ateşten atlamanın nazardan ve hastalıktan koruduğuna inanılır.

Gül Ağacına Hıdırellez Dilekleri Ne Zaman Asılır?

Gül ağacında dilek tutma nasıl yapılır sorusunun yanıtı ile devam edelim. Gül ağacı seramonisi ve dileklerin asılması hıdırellez akşamında olur. Yani 6 mayıs günü değil, 5 mayıs akşamı dileklerinizi dilemelisiniz. Hıdırellezde dileklerin kabul olması için gül ağacının dibine şekiller çizilir notlar bırakılır. Hıdırellez sabahı da ilk iş gül ağacının dibine gidilir ve o notlar alınıp suya bırakılır.