Chopstick (箸) Kullanma Rehberi: Yemek Çubukları Nasıl Kullanılır?

Eğer Japon mutfağına meraklı ve Japon yemekleri seven biriyseniz Japon yemek çubuklarını nasıl kullanacağınızı iyi biliyorsunuzdur. Dünya mutfağında kendine yer edinmiş ve chopstick olarak bilinen bu çubuklar aslında sadece Japonya mutfağında kullanılmıyor. Asya ülkelerinin mutfaklarında bir demirbaş rolü üstlenen chopstickler, bugün bir gastronomi kültürü olarak karşımıza çıkıyor. Daha önce çubuk kullanarak yemek yememiş biri için başlangıçta zor gibi görünse de chopstick ile yemek yemek öğrendikten ve pratik yaptıktan sonra oldukça kolay. Eğer iş yemeklerinizde veya davetlerde chopstick kullanmanız gerekiyor ama daha önce kullanmadığınız için çekiniyorsanız chopstick kullanma rehberini okumalısınız.

*Yemek çubukları Japonya'da hashi(箸)(Türkçe okunuşuyla haşi) olarak adlandırılıyor. Dünya mutfağındaki evrensel ismi ise chopstick.

Yemek Çubukları (Chopstick / 箸) 

Washoku (geleneksel Japon mutfağı) dünyasında yemek çubukları ya da geleneksel adıyla hashi, her yemek türünde kullanan bir kültür ögesi. 2013 yılında UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras olarak tanınan geleneğin de büyük bir parçası. Dediğimiz gibi yemek çubukları başta Asya ülkeleri olmak üzere dünyanın pek çok yerinde kullanılıyor. Çin, Japonya ve Kore yemek çubuklarını kullanan en popüler ülkeler arasında yer alıyor. Eski zamanlarda ağaçlardan ve bambudan yapılan yemek çubuklarının kökeni Çin'e dayanıyor. M.S. 500'de ise Japonya ve Kore'de yaygınlaşıyor. Yemek çubuklarının doğuşu aslında bir yaşanmışlığa dayanıyor. Çin'in eski zamanlarında yemek yeme durumu zenginler ve zengin olmayanlar arasında farklı idi. Nüfusun kalabalık olmasından dolayı zenginler masada, zengin olmayanlar ise ayakta ya da daha az konforlu bir biçimde yemek yerdi. Yemeğin az miktarda bulunması da küçük parçalar halinde yemek yemeyi doğurmuştur. Yemek çubukları da bu zor durumda ortaya çıkmış. Japon yemekleri ile özdeşleşen yemek çubuklarının kullanımı hem Japon ve Asya mutfağında hem de bu ülkelere olan gezilerinizde göreceksiniz ki oldukça fazla.Yemek çubuklarıyla yemek yemek bir sanattır ve bunu öğrendiğinizde sanatı her zaman icra etmek isteyeceksiniz. 

Japon yemek çubuklarını kullanırken dikkat etmeniz gereken bazı noktalar vardır. Oldukça basit, işe yarar ve pratik kurallar olduğu için aklınızda hemen yer edinecektir. Yemek çubuklarına dair ne kadar çok bilgi öğrenirseniz yerel davranış hakkında o kadar bilgi sahibi olur ve daha çabuk sosyalleşerek yerlilerle iş yapma şansınızı artırırsınız. Özellikle Japon mutfağında yemek çubuklarının geleneğine uyarsanız Japonlar size minnettar olduklarını belli edeceklerdir. Gelin chopstick konusundaki temel görgü kurallarına değinelim.

• Chopstick ile restoranda çalışan birini işaret etmeyin ya da yemek çubuklarınızı birbirine sürtmeyin.
  
• Tabağınızı chopstick ile hareket ettirmeyin ve onlarla oynamayın.
• Yemek yemeye ara verdiğiniz zaman çubuklarınızı bir araya getirin ve üstleri sola bakacak şekilde (bir çubuk tutacağına yaslanacak şekilde) tabağınızın önüne koyun.
• Çubuklarınızı X görüntüsü olacak şekilde tabağınıza bırakmayın. Bu ölümü çağrıştıran bir işaret olarak algılanmaktadır.
• Chopstick kullanmadığınız zamanlarda, özellikle de pirinç kaselerinde çubuklarınızı dik olarak bırakmayın. Bu hareket, ölen bir kişinin ruhuna ikram edildiğinde yapılır.

Bu temel görgü kurallarını aklımızda tutarak chopstick kullanma adımlarını sıralamaya başlayabiliriz. Eğer ilk kez yemek çubukları ile bir şeyler yemeyi deneyecekseniz ilk başlarda çubukları tutmakta zorlanabilirsiniz. Bu gayet normaldir. Alışkın olduğunuz bir kalem tutuşuyla işe çubukları tutun. Ve sonra aşağıdaki maddeleri takip edin.

Yemek Çubukları Nasıl Tutulur?

1. Başparmağınız yukarı bakacak şekilde tıpkı birisiyle el sıkışacakmışsınız gibi uzatın. Çubuklarınızdan altta olanı, başparmağınız ile elinizin geri kalanı arasındaki boşluğa ucu ortaya bakacak şekilde yerleştirin. Unutmayın! Solak olsanız bile yemek çubuğunu tutmak için sağ elinizi kullanmalısınız.
2. Yüzük parmağınızı ve serçe parmağınızı aşağı doğru bükün ve yüzük parmağınızı alt çubuğun altına sokun. Böylece çubuğu hareket edemez bir konuma getirdiniz.
3. Üst çubuğu başparmağınızın ve işaret parmağınızın uçları arasında tutun. Orta parmağınızı yemek çubuğunun altına getirin ve yemek çubuğunun baş parmağınız, işaret parmağınız ve orta parmağınız arasına yerleşmesine izin verin. Tıpkı bir kalem tutar gibi. 
4. Yiyecekleri kavramak için üst çubukla yukarı ve aşağı hareket ettirin.

Japonya'da Yemek Çubukları

Erişte, salata, et ya da pilav... Birçok yemek Japonya'da yemek çubukları ile yenir. Japonya'da ohashi veya otemoto (yemek çubukları) kullanımının en eski kaydı M.S. 712 olarak bilinse de daha eski olma ihtimali de vardır. Japonya'da yemek çubukları ilk olarak tanrılara veya tanrılara kutsal şeyler sunmak gibi törensel amaçlar için kullanılırdı. Günümüzde ise Japonya'da her yerde yemek çubuğu bulmak mümkün. Japon zanaatkârlar tarafından abanoz ve yılan ağacı gibi değerli ağaçlardan elde edilen veya altın varak ve dekoratif motiflerle süslenmiş birinci sınıf yemek çubuklarından, marketlerde ve daha ucuz restoranlarda dağıtılan tek kullanımlık yemek çubuklarına kadar birçok şekilde yemek çubuğu yer alıyor.Japonya'da her biri farklı uygulamalara sahip farklı çubuk kategorileri bile yer alıyor. Örneğin meotobashi  (evli çiftlere hediye edilen),  iwaibashi (yeni yılda hediye edilen); rikyubashi (kaiseki için kullanılan), saibashi (yemek pişirme ve yemek sunumu için kullanılan) yemek çubukları gibi... Tüm yemek çubukları size aynı gözükse de aslında Japonya'da kullanılan yemek çubukları Çin'de kullanılan yemek çubuklarından farklıdır. Japon yemek çubukları genelde ahşaptan yapılır, yuvarlatılmıştır ve Çin ile Kore'den farklı olarak en ince ve en sivriltilmiş uca sahiptir. Uzunluk açısından da Çin ve Kore'de kullanılan yemek çubuklarından daha kısadır. 

Japonya'daki yemek çubukları farklı tiplerde ve boyutlarda olabilir. Eğer kendinize bir yemek çubuğu satın almak istiyorsanız size uygun bir chopstick almalısınız. Formül: Başparmağınızı ve işaret parmağınızı uzatın ve elinizi 90 derecelik bir açı yapın. Başparmağınız ile işaret parmağınız arasındaki uzunluğu ölçün ve 1.5 ile çarpın. Aldığınız sayı sizin için doğru çubuk uzunluğudur.

Yemek Çubuklarını Kullanmadığınız Durumlarda Ne Olacak?

Japon restoranlarının çoğu size bir hashi-oki (yemek çubuğu dayanağı) sağlayacaktır. Yemek çubuklarınızı kullanmadığınız zaman üzerine koyabilirsiniz. Eğer herhangi bir yemek çubuğu tutucusu verilmemişse düzgün bir şekilde önünüze koymanız da yeterli olur.  Yemek çubuklarınızın her zaman yatay olarak yerleştirmelisiniz çünkü yemek çubukları birini işaret ediyorsa bu kabalık kabul edilir.