Japon Çay Seremonisi Geleneği: Fincandan Kültüre Bir Hikaye

Japonya'da çay sadece sıcak bir içecek olmaktan çok daha fazlasıdır. Japon çay seremonisinin tarihi, Nara döneminde Çin'den ilk çay yapraklarının gelişine kadar uzanıyor. Yüz yıllar boyunca ilaç olarak kullanılan çaya sadece yöneticiler ve asil aileler ulaşabilirdi. Ortaçağ Japonya’sında samuray sınıfı, siyasi ittifaklar kurmak için çay törenini kullandı. Yıllar içinde Japon halkı bu basit çay içme etkinliğini huzurun temel amaç olduğu bir ritüele dönüştürdü. Günümüzde çay seremonisi Japonya’da bir sanat biçimi halini almıştır ve eşsiz bir kültürel gelenek olarak yaşatılmaya devam edilmektedir.

Çay Töreni Geleneğini Kim Başlattı?

Çoğu tarihçi geleneksel çay seremonisinin Osaka bölgesinin Sakai Şehri bölgesinde yaşayan Sen no Rikyu (1522 - 1591) tarafından başlatıldığını kabul ediyor. 40'tan fazla chashitsu (çayevi) inşa ettiği ve aynı zamanda Japonya'da bulunan üç ana çay okulunun kurucularının büyükbabası olduğu söyleniyor. Rikyu, boş zamanlarda çay içme etkinliği fikrini omotenashi ruhu (içten, dürüst, temiz kalple Japon usulü misafir ağırlama kültürünün adı) ve wabi-sabi felsefesi (hayata basit ve minimalist yaklaşım) ile birleştirdi.

Japonya’da Çay Seremonisinin Amacı Nedir ve Neden Özeldir?

Çay törenin amacı şu basit ifade ile açıklanabilir: ‘’İchi go ichi e’’ yani ''her an sadece bir kez gerçekleşir''. Çay törenini özel kılan şey; şu anda mevcut olmak ve bu anın bir daha asla geri gelmeyeceğini hatırlamaktır. Törene katılanlar her şeyi unutmalı ve insanlarla beraber uyum içinde çay içmeye odaklanmalıdır. Bu felsefe üzerine inşa edilen çay seremonisi 4 ana ilkeye dayanır: Wa (uyum), Ke (saygı), Sei (saflık) ve Jaku (huzur).

Çay törenleri benzersizdir, çünkü çay ekipmanı hazırlığından çay içilene kadar her süreç kendine özgü bir tekniğe sahiptir. Japon çay töreninin arkasındaki en önemli fikirlerden birisi de “Wabi” ve “Sabi” kavramıdır. “Wabi” insan yaşamının ruhsal deneyimlerini, ayrıca sessizliği ve inceliği simgeler. “Sabi” ise yaşamın maddi tarafını temsil eder ve yıpranmış veya çürümüş anlamına gelir. Japonya’da bu boşluğu ve kusuru anlamak manevi uyanışın önemli bir parçası olarak kabul edilir.

Çay Seromosi’nin (Chado) 4 İlkesinin Anlamı Nedir?

''Chado'' yani bizim bildiğimiz adıyla çay serenomisinin 4 ilkeye dayandığından bahsetmiştik. Bu ilkeleri ise basitçe şöyle anlatabiliriz:

• Wa (Uyum): Konuk ile ev sahibi, doğa, çay eşyaları ve yaşamın kendisi arasındaki pozitif etkileşimdir ve barış yaratır.
• Kei (Saygı): Herkesi anlama ve kabul etme yeteneğidir; her şeye saygı gösterme ve saygı duyulacak kadar alçakgönüllü olma eylemi. Konuklar ve ev sahipleri birbirleriyle empati yaparlar, çünkü her şey - mutfak eşyaları da dahil olmak üzere- çay salonunda aynı seviyededir.
• Sei (Saflık): Kendine ve diğerlerine açık kalpli davranmayı temsil eder. Saf kalp, çay bahçesinin veya giysilerin doğal temizliği ile elde edilen uyumu ve saygıyı gerçekleştirmeye yardımcı olur.
• Jaku (Huzur): Çay ustalığının amacıdır, çünkü yaşamın sonsuz döngüsü hiç bitmez. Gerçek bir çay ustası, hayata aydınlanmış bir kalple yeniden başlamak için tüm ilkeleri bir araya getirmek için jaku’ya ulaşmalıdır.

Çay Seremonisi Tarihi: Çay Seremonisi Nasıl Başladı?

Japon çay töreni, Japon kültüründe binlerce yıldır var olan bir gelenek olduğu tüm dünya tarafından biliniyor. Peki çay seremonisi nasıl başladı, bu törenler hangi önemli olayların gerçekleşmesine sebep oldu? Gelin bu soruların cevaplarına beraber bakalım: 

M.Ö 2700 - İlk çay yaprakları Çin'de tıbbi bir içecek olarak yetiştirildi.

700'ler - Çay, Tang Hanedanlığı Dönemi'nde popüler bir ilaç haline geldi.

710 - Nara Şehri, 8. yüzyılda Japonya'nın ilk resmi başkenti oldu. Çin'den gelen Budist rahipler tarafından Japonya'ya hat sanatı, kağıt ve çay getirildi.

729 - İmparator Shomu, çayın servis edildiği 100 adet dini görevliyle bir tören düzenledi. Bu tür dini törenlere ‘’hikicha’’ adı veriliyor.

760 - Lu Wu, çay hakkındaki bilinen ilk kitabı yazdı (Chajing). O zamanlar çayın evrende uyum ve denge yaratan kutsal bir madde olduğuna inanıyordu. 

778 - Kiyomizu Tapınağı'nın inşası başladı ve başkent 15 yıl sonra Kyoto'ya (o zamanlar Heian Şehri denmekteydi) taşındı. Mevcut Kiyomizu Tapınağı, 1600'lerde inşa edilmiştir ve yapının tek bir çivi bile kullanılmamıştır.

İlk Çay Tohumları Çin’den Japonya’ya Getirildi

805 - Keşiş Saicho Çin’den çay tohumlarını Japonya’ya getirdi.

815 - Çin'e seyahat eden Japon keşiş Eichu, Japon imparator Saga'ya çay yaprakları sundu. Bir yıl sonra İmparator Saga Kyoto şehrinde çay ekimi yapılmasını emretti. Bu, Japon tarihinin kayıtlarında çayın ilk resmi olarak adının geçtiği yıldır.

1050 - Cai Xiang, yeşil çayın ilk kez sözünün geçtiği bir kitap yazdı. Bu kitap çay hakkında yazılan 2.kitaptı. 

1191 - Myoan Eisai, Budizm öğrenmek için Çin'e gitti ve geri döndüğünde Chan Budizm öğretilerini ve yeşil çay tohumlarını getirdi. Myoan Eisai Rinzai mezhebinin, Zen Budizmi'nin kurucusu ve Japonya'ya toz yeşil çayı getiren ilk kişi olarak bilinir. Kamakura'daki Shogunate ile yakın bağları vardı ve 1202'de Minamoto ailesinin katkılarıyla Kenninji Tapınağı'nı kurdu. Kenninji Tapınağı, Kyoto'daki en eski Zen tapınağıdır. Bugün tapınak bahçesinde sembolik olarak yetiştirilen çay bitkilerini görebilirsiniz.

Hocha: Çayların En Lezzetlisi ve En Güzeli

1207 - Keşiş Myoe, Zen ustası Eisai'nin Song Çin'den getirdiği Togano çay tohumları dikti. Orada yetiştirilen çay honcha “gerçek çay” olarak adlandırıldı ve o zamandan beri Uji en iyi yer çayların yetiştiği olarak biliniyor ve burada hala yeşil çay yetiştiriliyor. Japonya’daki diğer tüm çay türlerine ''hicha'' denmektedir. Bu kelime ''honcha dışındaki çay” anlamına gelir.

1211 - Eisai, “Kissa Yojiki” kitabını yazdı. Bu kitapta yeşil çay içerek sağlıklı kalmanın yollarını anlattı. 

1300'ler - Çay töreni, Zen Budizm'in ilk uygulayıcıları olan samuraylar arasında popüler oldu. Samuraylar çay törenlerini, düşman klanlarının liderleriyle dostça bir toplantı yapmak ve politik bir araç olarak da kullandı.

1336 - Ashikaga Shogun, Japonya'nın hükümdarı oldu ve farklı klanların kendisine karşı siyasi ittifaklar oluşturmalarını önlemek için çay toplantılarını yasakladı.

Geleneksel Çay Seremonisinin Temeli Sengoku Döneminde Atıldı

1467 -Japon kültürünün veya Higashiyama kültürünün kurucusu olarak bilinen Shogun Ashikaga Yoshimasa, emekli oldu ve kardeşini yeni shogun (harekat komutanı) olarak ilan etti. Yoshimasa'nın karısı, oğlunun şogun olmasını istedi ve rakip klanlar arasında 10 yıllık bir Onin savaşı başladı. Bu savaş sırasında Daitokuji tapınağı ve çay evleri de dahil olmak üzere Kyoto'nun çoğu yıkıldı. Shogun Ashikaga Yoshimasa; çay töreni, tiyatro ve kaligrafi geleneklerinin öğretildiği Ginkakuji'yi (Gümüş Saray) inşa etti. Ve Ginkakuji'deki prestijli toplantılarda çay ikram etme töreni düzenledi. Bu sadece samurayların gücünü göstermekle kalmadı, aynı zamanda sosyal düzenlerini de korudu. Çay hazırlığı çay içmekten daha önemli olduğu için bu durum geleneksel çay törenleri için bir temel oluşturdu.

1548 - Tsuda Sotatsu, Osaka'nın Sakai bölgesinde “çay toplantılarının günlüğü” yazdı. Efendisi Sakai çay okulunu kuran tüccar olan Takeno Joo'ydu. Bu kitap, tüccarların samuraylara odaklanmış el yazmalarından farklı çay töreni toplantılarından bahsediyordu. Yazar Sotatsu, Oda Nobunaga ve Akechi Mitsuhide gibi ünlü samuraylarla dosttu.

1500’lü Yıllarda Samurayların En Önemli Eşyası Kılıcı ve Çay Töreni Eşyalarıydı

1568 - Oda Nobunaga Japonya'yı birleştirdi ve Muromachi Dönemi'ni sona erdirmek için Kyoto'ya girdi. Oda Nobunaga acımasız bir savaşçıydı ama hevesli bir çay töreni hayranıydı. O zamanlar bir samurayın en önemli hazinesi kılıcı ve çay töreni eşyalarıydı ve Oda, sık sık işgal ettiği toprakların daimyoslarını (feodal hükümdarlar) ona değerli çay töreni hediyeleri sunmak için zorladı. Samurayların izni olmadan çay töreni yapmasını Oda Nobunaga yasakladı.

1582 - Sen no Rikyu, Oda Nobunaga'nın ölümünden sonra Hideyoshi Toyotomi'nin baş çay ustası oldu. Bu aynı zamanda Sen no Rikyu'nun Kyoto'daki Myoki an'da bir çay evi inşa ettiği ve dönemin en ünlü çay evi olduğu düşünülen yıldır. Osaka, Sakai'de doğan ve Oda Nobunaga’nın çay törenlerini yöneten Sen no Rikyu, Japon çay töreni tarihinin en önemli figürü oldu. Sadece Murata Shuko'nun prensiplerini açıklamakla kalmadı, aynı zamanda basit wabi-cha konseptini de açıkça belirledi ve 40'tan fazla çay evi inşa etti. Yeni çay çeşitleri geliştirdi ve çay odalarında mevsimlik çiçeklerin önemini vurguladı. Üç torunu Japonya'da Urasenke, Omotesenke ve Mushanokojisenke olmak üzere 3 ana çay töreni okulunu kurdu. Ne yazık ki bilinmeyen bir nedenden ötürü, Hideyoshi Sen no Rikyu'ya 1591'de harakiri (diğer adıyla sepekku) yapmasını emretti. Daitokuji tapınağına gömüldü.

1584 - 20 yıldan fazla bir süredir Japonya'yı yöneten naip Toyotomi Hideyoshi, saf bir altın çay töreni odası inşa etti ve İmparatorluk Sarayı'nda bir çay töreni gerçekleştirdi. Üç yıl sonra Toyotomi, zamanın en ünlü çay ustalarının bulunduğu Kitano Tenmangu Tapınağı'nda Büyük Kitano Çay Töreni'ni gerçekleştirdi. Her yıl 25 Şubat'ta aynı tapınak 3000 ziyaretçiye çay ve tatlı servis ederek geleneği sürdürüyor. Bu türbe Kamishichiken Geyşa bölgesinin yanındadır ve geyşa ve maiko bu özel etkinlik sırasında çay servisi yapmaktadır. Toyotomi, babası bir köylü olduğu için asla bir shogun olarak tanınmadı, ancak Kyoto'daki imparatorun koruyucusu gibi görünmesi için bu büyük çay töreni etkinliğini kullanmaya çalıştı.

Edo Dönemi’nde Çay Evleri Tasarlandı

1605 - Ünlü Kodaiji Tapınağı inşa edildi. Kobori Enshuu; bambu korusunu ve Sen no Rikyu’nun öğrencileri tapınağın içindeki çay evlerini tasarladı.

1645 - Çayevleri ile Katsura İmparatorluk Sarayı inşa edildi. Şu anda Japonya’da, çay töreninin Budist yönlerini daha farklı şekillerde yansıtan 5 çay evi bulunuyor. Geleneksel çay evlerinin eski ahşap destekleri, yaşlı bambu sütunları ve kiraz çiçeği bahçelerine bakan göz hizalı pencereleri olan sade iç mekanları vardır.

1670 - Nara'nın Isuen Bahçeleri'nde çay bahçeleri inşa edildi.

30 Adet Atlı Samuray Uji Çayını Korurdu

1700'ler - Barışçıl Edo döneminde çay töreninin önemi arttı. Uji Kyoto'da yetiştirilen çayın hazine olduğu düşünülüyordu. En kaliteli Uji çayının ilk partisi, tıpkı değerli taşlar gibi 30 atlı samuray tarafından korunup, Shogun ve imparatora servis edilmek üzere Kyoto'dan Edo Şehrine taşındı.

1737 - Uji'den Nagatani Sōen adlı bir çay çiftçisi yeni bir çay işleme yöntemi geliştirdi (buharla, iğneye yuvarlama ve fırında kurutma). Bu yeni çay türüne ‘’sencha’’ adı verildi ve insanlar evde içmeye başladı. Matcha çayı genellikle çay töreni sırasında içilen bir çay olarak bilinmektedir. O zamanlar çoğu Japon evinde ''sencha'' veya haşlanmış yeşil çay yaprakları içilmekteydi. Yine o yıllarda demir ısıtıcılar Çin'den Japonya'ya geldi çok popüler oldu. 

1858 -  Edo döneminde yönetici olan Naosuke Ii “Chanoyu Ichie-shu” yazdı. Bu kitabın başında “Ichi Go İchi e” cümlesini yazdı (ömür boyu bir kez gerçekleşen şeyler).

Şogunluk Sistemi Ortadan Kaldırılınca Sıradan İnsanlar da Çay ile Tanışmaya Başladı

1868 - Şogunluk sistemi sona erdi ve imparator Meiji Japonya'nın hükümdarı oldu. Hükümet çay törenini önemli bir kültürel miras olarak kabul etti. Samuray sistemi ortadan kaldırıldığı için sıradan insanlar çay törenlerinin tadını çıkarmaya başladı.

1871 - Gion Tapınağı olarak anılan Yasaka Tapınağı, kanpei-taisha (hükümetin desteklediği en yüksek türbeler) olarak kabul edildi. Tapınağın yakınında daha fazla çay evi inşa edildi ve birçok geyşa ziyaretçilere çay servis etti.

1872 - 11. Urasenke Çay Ustası Gengensai, yabancı konuklar için sandalye tarzı çay törenini geliştirdi. Bu yeni stile ‘’Ryu-Rei’’ adı verildi.

1923 - Urasenke ailesinden Sen Genshitsu (Soshitsu XV) Kyoto'da doğdu. Genshitsu 15. nesil Rikyu ailesi üyesidir ve onlarca ülkede kraliyet aileleri ve dünya liderleri için birçok çay töreni düzenleyerek 38 yıldır büyük çay ustası olarak görev yapmıştır. Hâlâ hayatta olmasına rağmen, oğlu, Zabosai, Sen Soshitsu “iemoto” statüsünü geçmiştir. Sen Genshitsu aynı zamanda Urasenke çay okulu ve Konnichian'ın da başkanıydı. Urasenke, tüm çay töreni öğrencilerinin% 70'i tarafından uygulandığı bildirilen Japonya'daki en popüler çay töreni okuludur. Urasenke çay töreni okulunun 20'den fazla ülkede şubesi bulunmaktadır.

1950'ler - Savaş sonrası Japonya'dan sonra birçok kadın ve ilkokul öğrencisi sogo-bunka derslerinin bir parçası olarak çay töreni dersleri başladı. 1950'li ve 60'lı yıllarda evlilik çağındaki kadınlar özel okullarda gidip çay töreni ve ikebana (çiçek düzenleme sanatı) sanatının inceliklerini öğreniyorlardı. Küçük çocuklara da çay törenleri hakkında eğitim verilmeye başlandı. Hala Kyoto'daki bazı ilkokullarda bile çay tören odaları vardır.

Günümüzde Japonya’da Çay Seremonisi Nasıl Yapılıyor?

Modern bir çay töreni, bir kase kalın çayın yanında kaiseki (geleneksel bir akşam yemeği) yemeğiyle başlayan ve bir kase ince çay ile biten uzun saatler süren bir etkinliktir. Ancak, günümüzde çay törenlerinin çoğu, bir kase ince çayın tadını çıkarmakla sınırlı olan çok kısaltılmış seremonilere dönüşmüştür.

Bugün, Japonların çoğu belki de ilkokul veya lisede en az bir kez çay töreni deneyimi yaşarlar. Bazı üniversiteler ve liselerde, öğrencilerin aktif olarak katıldığı çay töreni öğrenci kulüpleri bulunur.

Çoğu yabancının düşündüğünden farklı olarak, geleneksel çay törenleri eski çay evlerinde yapılmaz. Genelde, çay töreniyle ilgilenen insanlar bir çay töreni okuluna gider veya bir çay töreni sınıfına katılır ve bu törenleri periyodik olarak gerçekleştirirler. Geleneksel çay töreni zen tapınaklarında çayhanelerde yapılır ve genellikle “bugün çay içmek istiyorum, o zaman bir çay evine gidip çay töreni yapacağım” gibi keyfi durumlar için seremoni düzenlenmez.

Japon kültürü her zaman eşsiz, özgün ve hayranlık uyandırıcıdır. Eğer siz de Japonya hakkında daha çok bilgi edinmek isterseniz içeriklerimizi incelemeye başlayabilirsiniz.

Japonya Gezinizi Benzersiz Kılacak 10 Kültürel Etkinlik

Japonya Seyahatiniz Öncesinde Bilmeniz Gereken 7 Şey

Japonya’dan Yemeden Dönmemeniz Gereken 8 Lezzet

Japonya Seyahatiniz Sırasında Sizi Fazlasıyla Şaşırtacak 11 Şey